Η διευθύντρια που ενσαρκώνει το ανθρώπινο πρόσωπο των Κ. Φυλακών τολμά να τα βάζει με κλίκες και στερεότυπα, έστω και αν ξέρει πως στοχοποιείται.
Σκιαγραφώντας κανείς το πορτρέτο της διευθύντριας των Κεντρικών Φυλακών διαπιστώνει ότι είναι άτομο με γρήγορη αντίληψη, σταράτο λόγο, έλλογη μαγκιά, μεθοδικότητα, αυστηρότητα, αλλά και ευαισθησία. Τολμά να τα βάζει με κλίκες και στερεότυπα, έστω και αν ξέρει πως στοχοποιείται. Εργάζεται χωρίς ρολόι… για τον ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα των φυλακών. Η λέξη «σωφρονισμός» για την Άννα Αριστοτέλους έχει κυριολεκτική σημασία. Όταν αναλάμβανε επίσημα τα καθήκοντά της, οι κρατούμενοι την υποδέχθηκαν με κωδωνοκρουσίες.
Δυόμισι χρόνια στη διεύθυνση των Κεντρικών Φυλακών, αρχικά ως αναπληρώτρια και ακολούθως ως διευθύντρια, τον τελευταίο χρόνο. Τι θα λέγατε σε έναν απολογισμό;
Η κατάσταση που επικρατούσε στις Φυλακές προηγουμένως, καταγράφεται στις εκθέσεις της επιτρόπου Διοικήσεως και στις εκθέσεις των επιτρόπων Πρόληψης των Βασανιστηρίων. Όπως προκύπτει από τις εκθέσεις υπήρχαν σοβαρές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Γίνονταν συστάσεις και η διεύθυνση δεν τις λάμβανε υπόψη;
Γίνονταν γραπτώς συστάσεις σε εκθέσεις της επιτρόπου Διοικήσεως όσον αφορά παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Για παράδειγμα, μέσα από τις εκθέσεις από το 2009, οι οποίες επαναλαμβάνονται με πρόσθετες συστάσεις και τα επόμενα χρόνια χωρίς οποιαδήποτε επίλυση, βλέπουμε ότι μετρούσαν την ποσότητα του φαγητού με γραμμάρια. Μια μικρή μερίδα κρατουμένων απολάμβανε ευνοϊκής μεταχείρισης και διατροφής… με πίτσα, χαλλούμι κ.ά.
Υπήρχε διαχωριστικό στις επισκέψεις: δεν μπορούσε ο πατέρας να αγκαλιάσει το παιδί ή τη σύζυγό του. Σήμερα, τα τηλέφωνα είναι ανοικτά από τις 8 το πρωί μέχρι τις 6 το απόγευμα και τηλεφωνούν όσες φορές θέλουν. Αυξήσαμε τις ημέρες των επισκέψεων και τον αριθμό των επισκέψεων. Έχουμε εφαρμόσει το skype για αλλοδαπούς κρατούμενους ή για άτομα των οποίων οι συγγενείς αδυνατούν να έρθουν για λόγους υγείας. Παλαιότερα ήταν πολύ λίγες οι ώρες που είχαν ζεστό νερό και ηλεκτρικό ρεύμα, ενώ τώρα έχουν 24 ώρες το 24ωρο. Επιπλέον, υπήρχε παρατεταμένη απομόνωση ως μέτρο πειθαρχίας και εκφοβισμού, εκτός του πλαισίου που ορίζουν οι σχετικές πρόνοιες, χωρίς μία ώρα εξάσκησης, απαγόρευση επικοινωνίας με δικηγόρο ή λειτουργούς του γραφείου της επιτρόπου Διοικήσεως κ.λπ. Καταγραφόταν επίσης μεγάλος αριθμός παραπόνων για μεθόδους βασανιστηρίων στην Πτέρυγα 4 (πτέρυγα απομόνωσης), παροχή ελάχιστου φαγητού στους κρατούμενους, με στέρηση ύπνου, εξαναγκασμός σε κούρεμα κ.ά. Αυτά αποτελούν παρελθόν. Επιπλέον, υπάρχει ταινιοθήκη, μπορούν να παρακολουθήσουν τηλεόραση και dvd στο δωμάτιό τους, να παίξουν play station, να γυμνάζονται κ.λπ.
Στα πιο πάνω θα μπορούσε κάποιος να αντιτάξει: «περνώ καλά εδώ, γιατί να αλλάξω;»
Ο εγκλεισμός είναι εγκλεισμός. Η στέρηση της ελευθερίας, είναι μεγάλη τιμωρία. Εφαρμόζουμε πολλά σωφρονιστικά προγράμματα. Μέλημά μας όμως είναι να διασφαλίζουμε τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ο σωφρονισμός για να είναι αποτελεσματικός προϋποθέτει τον σεβασμό της προσωπικότητας του ατόμου. Βλέπουμε ότι ανταποκρίνονται, γιατί πάνω από τα δύο τρίτα των κρατουμένων συμμετέχουν στα προγράμματα του σχολείου, που έχει το ίδιο εκπαιδευτικό σύστημα με αυτό της χώρας. Το σχολείο λειτουργεί αδιάκοπα, διότι η αδράνεια είναι βασικός παράγοντας υποτροπιασμού.
Τι ήταν αυτό που σας εξέπληξε περισσότερο όταν αναλάβατε τη διεύθυνση των φυλακών;
Ανάμεσα σε άλλα, μας έκανε τρομερή εντύπωση όταν διαπιστώσαμε ότι το κονδύλι για την εκπαίδευση του προσωπικού ήταν μόνο 6.000 ευρώ, ενώ το κονδύλι για αγορά διευθυντικών καρεκλών ήταν 12.000. Φυσικά, σε συνεργασία με το υπουργείο, αυξήσαμε το κονδύλι της εκπαίδευσης του προσωπικού στις 100.000, κάτι που το είδε θετικά και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Καταγράφονται επεισόδια και εντάσεις στις φυλακές, σε σχέση και με το παρελθόν;
Υπάρχουν τέτοια φαινόμενα και παρόλο που είναι μειωμένα σε σχέση με το παρελθόν, καταβάλλεται προσπάθεια να μειωθούν περαιτέρω. Δεν υπάρχουν κλίκες. Οι υπεύθυνοι αξιωματικοί και οι επόπτες σε κάθε πτέρυγα παρακολουθούν, ώστε να αποφεύγονται τέτοια περιστατικά. Αν εξευτελίζεις την προσωπικότητα του ατόμου, αν μειώνεις την ποσότητα του φαγητού που χρειάζεται, σίγουρα η καταπίεση θα βγει με διάφορους τρόπους. Τα τελευταία δυόμισι χρόνια, έχουμε καταφέρει να μειώσουμε κατά 99,9% τους αυτοτραυματισμούς και δεν είχαμε οποιαδήποτε αυτοκτονία. Συνάμα, βοηθά και η προσωπική συνέντευξη για κάθε νεοεισερχόμενο κρατούμενο.
Πώς σχολιάζετε την πρόσφατη απόδραση;
Καταρχάς να επισημάνω ότι παραλάβαμε ένα σύστημα ασφάλειας των φυλακών με πολύ σοβαρά προβλήματα. Έγινε ο ανάλογος προγραμματισμός και τα τελευταία δύο χρόνια δαπανήθηκε ποσό πέραν του μισού εκατομμυρίου και από πλευράς τεχνολογίας έχουμε ένα σύγχρονο σύστημα, το οποίο χειρίζονται εκπαιδευμένα άτομα. Ο ανθρώπινος παράγοντας παραμένει αστάθμητος και παρόλο που διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο στη διασφάλιση της λειτουργίας, ακόμα και των πιο σύγχρονων συστημάτων ασφαλείας, επαφίεται στον βαθμό υπευθυνότητας που επιδεικνύει ο εκάστοτε χειριστής. Το περιστατικό αυτό όμως δεν πρέπει να μηδενίσει τις προσπάθειες των μελών του τμήματος, που ανταποκρίνονται με επαγγελματισμό στο δύσκολο έργο τους.
Μια μεγάλη στιγμή που ζήσατε;
Ένα περιστατικό που δεν θα ξεχάσω ποτέ, αφορά έναν άνθρωπο μεγάλης ηλικίας που είχε έρθει Μ. Παρασκευή για εντάλματα προστίμων, με σοβαρά οικονομικά προβλήματα. Σε συνεργασία με τον Γενικό Εισαγγελέα αναστάληκε το ένταλμά του αυθημερόν και πέρασε τις γιορτές με τους δικούς του. Ήταν πολύ συγκινητικό να βλέπεις έναν άνθρωπο μεγάλης ηλικίας να κλαίει μια τέτοια μέρα.
Πρόσφατα, το MegaΟne μπήκε στις φυλακές με την εκπομπή «Βέτο». Κάποιοι τηλεθεατές εξέφρασαν την άποψη: «για ποιον λόγο να 'προβάλλονται' οι φυλακισμένοι-εγκληματίες;» Πώς το σχολιάζετε;
Αντιμετωπίζουμε τον καθένα που έρχεται στις φυλακές ως άνθρωπο και όχι ως εγκληματία. Για τις πράξεις του, τιμωρήθηκε με ποινή ανάλογη του αδικήματός του. Ο εγκλεισμός στη φυλακή και η στέρηση της ελευθερίας είναι σοβαρή τιμωρία. Η δική μας υποχρέωση όμως είναι να τον σωφρονίσουμε, ώστε όταν βγει στην κοινωνία να είναι χρήσιμος. Όσο μεγαλύτερο είναι το ποσοστό επιτυχίας σωφρονισμού, τόσο πιο εύκολη θα είναι η επανένταξή του στην κοινωνία. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση του υποτροπιασμού του, τη μείωση του εγκλήματος και κατ' επέκταση τη δημόσια ασφάλεια. Τα τιμωρητικά μοντέλα φυλακών έχουν αποτύχει. Θεωρώ ότι η εκπομπή ήταν εξαιρετική και η κ. Κενεβέζου με την ομάδα της, έβγαλαν προς τα έξω ένα σημαντικό κομμάτι της κοινωνίας. Για χρόνια οι φυλακές αποτελούσαν ένα άγνωστο μέρος, που το σκίαζε η σιωπή. Με την ενημέρωση, έχουν ενταχθεί στην κοινωνία και οι δράσεις μας κρίνονται από τους ίδιους τους πολίτες και αναγνωρίζονται από άλλα κράτη.
Η διευθύντρια των φυλακών έχει ωράριο;
Όταν εργάζεσαι σε τέτοιου είδους επαγγέλματα, αν θέλεις να αλλάξουν τα πράγματα, δεν πρέπει να κοιτάς το ρολόι. Τον πρώτο χρόνο φεύγαμε από το γραφείο στις τρεις, τέσσερις το πρωί. Τον δεύτερο χρόνο μειώσαμε τις ώρες μέχρι τις εννέα, δέκα το βράδυ.
Πόσο δύσκολο είναι για μια γυναίκα μια τέτοια θέση;
Σημασία δεν έχει το φύλο, αλλά η πολιτική που εφαρμόζεις. Έχουμε εκφράσει από την αρχή και προς τους κρατούμενους και το προσωπικό, την ανθρωποκεντρική μας προσέγγιση, την κατάργηση ευνοιοκρατικών μεταχειρίσεων, την πάταξη της διαφθοράς στη θεωρία, αλλά και στην πράξη.
Έχετε δεχθεί σεξιστικά σχόλια;
Όχι. Υπάρχει αλληλοσεβασμός. Αρκεί να σας αναφέρω ένα περιστατικό. Μια μέρα, πέρυσι το καλοκαίρι κατευθυνόμενη προς στην Πτέρυγα 3 των γυναικών, πέρασα από το γήπεδο όπου οι κρατούμενοι κάθονταν στον ήλιο και δεν φορούσαν φανέλα. Μόλις με είδαν σηκώθηκαν, έβαλαν τη φανέλα τους, παρόλο που δεν ήταν αναγκαίο. Αυτό μου έκανε εντύπωση ως ένδειξη σεβασμού.
Απειλές για τη ζωή σας;
Αρχικά, όταν εξαγγείλαμε την ίση μεταχείριση υπήρξαν αντιδράσεις. Ήταν παγιωμένες καταστάσεις και ήταν αναμενόμενη η αντίδραση κάποιων, του τύπου: «εγώ έτρωγα αυτό, γιατί ήρθες εσύ να μου το κόψεις;». Αν θέλει κάποιος να τρώει ένα φαγητό, θα το τρώνε όλοι. Όταν σπάσεις ένα κατεστημένο σίγουρα έχεις αντιδράσεις. Στην πορεία όμως, όταν είδαν ότι αυτά που λέμε δεν είναι μόνο λόγια, αλλά εφαρμόζονταν για όλους, η αντίδραση μειώθηκε. Συνεπώς, δεν μιλάμε για απειλές.
Φανταζόσασταν ποτέ μια τέτοια επαγγελματική πορεία;
Από μικρή ήθελα να γίνω δικηγόρος και αυτό σπούδασα και δούλεψα για πολλά χρόνια. Ούτε στην Αστυνομία με φανταζόμουν, ούτε στις φυλακές.
Ένα ωραίο κομπλιμέντο που έχετε ακούσει στις φυλακές;
«Να παραμείνεις όπως είσαι», εννοώντας προφανώς τον χαρακτήρα. Για μένα, είναι πιο σημαντικό να καταλαβαίνει ο άλλος τον χαρακτήρα σου και ότι αυτά που του λες τα εννοείς, παρά να μένει στην εικόνα.
Να ξεφύγουμε λίγο από το «διευθύντρια» και να περάσουμε στην… Άννα την Αριστοτέλους. Αντιλαμβάνομαι ότι ο ελεύθερός σας χρόνος είναι περιορισμένος…
Ακριβώς. Όταν υπάρχει λίγος χρόνος προτιμώ την ξεκούραση ή να βγω για καφέ με φίλους.
Ο έρωτας έχει θέση στη ζωή σας;
(γέλιο) Αν εννοείτε στις φυλακές… έχουμε παντρέψει αρκετούς κρατούμενους με θρησκευτικό ή πολιτικό γάμο με τις συμβίες τους, μεταξύ των οποίων προϋπήρχε σχέση εκτός των φυλακών.
Ποιες οι μουσικές σας επιλογές;
Ακούω ελληνική και ξένη μουσική. Ένα αγαπημένο μου τραγούδι είναι το «Τitanium» του Ντέιβιντ Γκέτα.
Αγαπημένος προορισμός διακοπών;
Το Λονδίνο. Όταν τύχει να είμαι στο εξωτερικό επισκέπτομαι τις φυλακές. Όσες περισσότερες εμπειρίες μαζέψεις τόσο το καλύτερο.
Τι δεν θα παζαρεύατε ποτέ στη ζωή σας;
Την ηθική και την αξιοπρέπεια.
Δυνατά σημεία του χαρακτήρα σας;
Το πείσμα και η αποφασιστικότητα.
Μια αδυναμία σας;
Η συγκίνηση, η οποία μπορεί να νιώσω από ιστορίες ανθρώπων που έρχονται στη φυλακή. Δεν θέλω όμως να το αλλάξω. Αν και δεν το δείχνω στον άνθρωπο που έχω απέναντί μου, όταν κλείνει η πόρτα το νιώθω έντονα.
Τι σας φοβίζει;
Να μην έχω τους συνεργάτες που έχω σήμερα, που δεν είναι και πολλοί.
Σε μια νέα γνωριμία πού εστιάζετε;
Στην ειλικρίνεια του ατόμου που είναι και η βάση για κάθε σχέση.
Ένας λόγος που κρατάτε φυλακτό;
«Όπου υπάρχει ένα θέλω υπάρχει και ένας δρόμος». Επίσης, μια συμβουλή που λέω και στους κρατούμενους: «Όσο χαμηλά και αν πέσεις πρέπει να έχεις τη δύναμη να σηκωθείς και να γίνεις πιο δυνατός. Αρκεί να πιστέψεις στον εαυτό σου, να θέλεις να αλλάξεις και να προχωρήσεις».
Πηγή: https://politis.com.cy
