Στο κέντρο το μνημείο Αέρηδες, δεξιά η πορτούλα των φυλακών
Μια βόλτα στην καρδιά της Αθήνας, γύρω από τους «Αέρηδες» στην Πλάκα, είναι ικανή να ταξιδέψει τον επισκέπτη σε αναρίθμητες ιστορικές περιόδους.
Το μάτι κερδίζει ο Ιερός Βράχος της Ακρόπολης, αλλά και η αρχαία αγορά. Ξεχωριστή θέση στα γραφικά σοκάκια της Πλάκας έχουν φυσικά και οι «Αέρηδες». Ο μαρμάρινος πύργος, «Το Ωρολόγιο του Κυρρήστου» που χρονολογείται από το α’ μισό του 1ου αιώνα π.Χ. ανατολικά της Ρωμαϊκής Αγοράς. Την ίδια ώρα, φαίνεται πως κάθε γωνιά στην γειτονιά της Πλάκας κρύβει τη δική της ιστορία.
Πίσω από τους «Αέρηδες» στέκει μόνη μια μεγάλη ξύλινη πόρτα, πλαισιωμένη από τα απομεινάρια ενός τοίχου με περίτεχνα σκαλίσματα και αραβική γραφή. Πρόκειται για το μοναδικό τμήμα που στέκει όρθιο, από ένα κτίσμα της Οθωμανικής περιόδου, τον περίφημο Μεντρεσέ.
Ο Μεντρεσές της Αθήνας
Ήταν στις αρχές του 16ου αιώνα, το 1721, όταν οι Οθωμανοί έχτιζαν στην «αυλή» των Αέρηδων τον Μεντρεσέ, μια ιερατική σχολή. Το όνομα Μεντρεσές προέρχεται από την αραβική λέξη Μάντρασα. Μάντρασα στα αραβικά σημαίνει εκπαιδευτικό ίδρυμα, είτε πρόκειται για κοσμικό είτε για θεολογικό οργανισμό και το οποίο μπορεί να αφορά σε βασική ή και ανώτερη εκπαίδευση. Ωστόσο, η λέξη στη Δύση επικράτησε να αφορά σε θεολογικές σχολές και ιδρύματα διδασκαλίας της ισλαμικής θρησκείας.
Εικόνα από το Ωρολόγιο του Κυρρήστου τους γνωστούς «Αέρηδες»
Σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές, ο Μεντρεσές της Πλάκας ήταν ένα ιεροδιδασκαλείο για τους περίφημους Δερβίσηδες της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Εκεί που στέκει λοιπόν μόνη η ξύλινη πόρτα, βρισκόταν για δύο περίπου αιώνες ένα τετραγωνικό κτίσμα με εσωτερική αυλή, περιμετρικά του οποίου είχαν κτιστεί 11 μικρά δωμάτια για τους σπουδαστές της σχολής.
Όταν ο Μεντρεσές έγινε φυλακή
Με την αποχώρηση των Τούρκων από την Αθήνα και την ίδρυση του ελληνικού κράτους, ο Μεντρεσές έπαψε να λειτουργεί. Στη θέση του ο βασιλιάς Όθωνας ίδρυσε φυλακές, στους τοίχους των οποίων γράφτηκε η πιο μαύρη ιστορία βασανιστηρίων για τους κρατούμενους.
Πλάι στους «Αέρηδες στέκει ό, τι απέμεινε από τον Μεντρεσέ της Αθήνας
Πλάι στον Μεντρεσέ έστεκε ένας τεράστιος πλάτανος, τα κλαδιά του οποίου χρησιμοποιήθηκαν για τον απαγχονισμό δεκάδων κρατουμένων. Το δέντρο έγινε έτσι το σύμβολο του θανάτου για τους Αθηναίους, αλλά και της βαυβαυρικής αυθαιρεσίας, αφού στα κλαδιά του έχασαν τη ζωή τους κυρίως φτωχοί και μη προνομιούχοι.
Οι φυλακές που έβγαλαν τη φράση «χαιρέτα μας τον πλάτανο»
Τέτοια ήταν η φήμη των φυλακών, όπως και του πλατάνου που βρισκόταν πλάι στον Μεντρεσέ, που από εκεί προέκυψε μια φράση που χρησιμοποιούν σήμερα, σχεδόν όλοι οι Έλληνες. Λέγεται λοιπόν πως όσοι κρατούμενοι είχαν την τύχη να αποφυλακιστούν έφευγαν από το σημείο λέγοντας σε όσους έμεναν πίσω «χαιρέτα μας τον πλάτανο». Η ευχή είχε να κάνει με την ελπίδα όλοι τους να αποφύγουν τα τρομακτικά του κλαδιά και τελικά να αφεθούν ελεύθεροι κάποια μέρα.
Εικόνα του περιβόητου πλατάνου του Μεντρεσέ όπου κρεμούσαν τους φυλακισμένους
Φωτογραφία: Youtube / Dimitris Mantalas
Οι φυλακές του Μεντρεσέ εξακολούθησαν να λειτουργούν και επί βασιλείας Γεωργίου του Α’. Κατεδαφίστηκαν από εξοργισμένους πολίτες στην αυγή του 20ου αιώνα, το 1898, οι οποίοι το διέλυσαν, αφήνοντας μόνο την ξύλινη πόρτα και την επιγραφή στα αραβικά που στέκει στο σημείο ως και σήμερα.
Ο κεραυνός που «έκαψε» τον πλάτανο του Μεντρεσέ
Η οργή των πολιτών λοιπόν, κατεδάφισε τις φυλακές του μαρτυρίου στο κέντρο της Αθήνας. 17 χρόνια αργότερα, τις μνήμες των βασανιστηρίων και του θανάτου ήρθε να σβήσει με τη σειρά της, η φύση. Κεραυνός χτύπησε τον υπεραιωνόβιο πλάτανο το 1915, το οποίο στη συνέχεια εκριζώθηκε προκειμένου να βάλει τέλος σε μια μαύρη περίοδο της ιστορίας των πρώτων χρόνων του νεοσύστατου τότε ελληνικού κράτους.
Ό, τι έχει απομείνει από τον Μεντρεσέ της Αθήνας που μετατράπηκε επί Όθωνα σε φυλακή
Οι φυλακές που γέννησαν τα «μουρμούρικα» τραγούδια
Στα χρόνια λειτουργίας της φυλακής λέγεται πως δημιουργήθηκαν και τα περίφημα «μουρμούρικα» τραγούδια, ένας από τους πρόδρομους του ρεμπέτικου. Μοναδική διασκέδαση των φυλακισμένων στον Μεντρεσέ ήταν το τραγούδι. Τραγουδούσαν λοιπόν σιγά, σχεδόν μουρμουριστά, για να μην διεγείρουν τους δεσμοφύλακες με τους στίχους να περιγράφουν τη ζωή τους στη φυλακή.
Λέγεται πως τα μουρμούρικα έφτασαν ως την πλατεία του Ψυρρή και εκεί υιοθετήθηκαν από τους μάγκες της Αθήνας. Κάποια από αυτά τα τραγούδια θεωρούνται πρόδρομοι των ρεμπέτικων, που στη συνέχεια μπολιάστηκαν από τα όργανα και την μουσική «τεχνοτροπία» των Μικρασιατών.
Πηγή: iefimerida.gr
0 σχόλια :
Δεν επιτρέπονται νέα σχόλια.