Ελίζα Τριανταφύλλου
Στο προσκήνιο έχει φέρει η πανδημία του κορονοϊού τα χρόνια προβλήματα των ελληνικών φυλακών: υπερπλήρωση, ελλιπή ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και ελλείψεις στο προσωπικό.
Η φυλακή δεν είναι προστατευμένο περιβάλλον. Δεν ήταν ποτέ. Πολλώ δε μάλλον τώρα που υπάρχει και μία επιπλέον απειλή, αυτή του κορονοϊου. Στον διάδρομο περνάς και ακουμπάς πλάτη με πλάτη. Εδώ ακαριαία θα υπάρξουν κρούσματα, όχι κρούσμα», αναφέρει στο inside story κρατούμενος στις φυλακές Κορυδαλλού.
Ο 41χρονος άνδρας είναι ένας από τους 11.272 ανθρώπους που εκτίουν την ποινή τους σε κάποιο από τα 34 καταστήματα κράτησης που είναι διασκορπισμένα σε όλη τη χώρα, συνολικού εμβαδού 43.960 τ.μ. και χωρητικότητας 10.055 θέσεων. Με μια απλή διαίρεση διαπιστώνει κανείς ότι στον καθένα αντιστοιχούν κατά μέσο όρο λιγότερα από 4 τ.μ. μέτρα ζωτικού χώρου, όμως σε αρκετές φυλακές η κατάσταση είναι πολύ πιο ασφυκτική.
Σύμφωνα με τα τελευταία επίσημα στατιστικά της 1ης Μαΐου, από τις 34 φυλακές που λειτουργούν στην ελληνική επικράτεια, υπεράριθμες (ποσοστό πλήρωσης άνω του 100%) είναι οι 24, με την υπερπλήρωση σε ορισμένα καταστήματα κράτησης, όπως αυτό της Τρίπολης, να ξεπερνά ακόμη και το 250%. Ακολουθεί το ειδικό κατάστημα κράτησης νέων Βόλου (241%) και το κατάστημα κράτησης Κομοτηνής (228%). Πώς μεταφράζονται οι αριθμοί στην πράξη; Σε ένα κελί που είναι για δύο ή τρία άτομα κοιμούνται 5-6, σε έναν θάλαμο κρατουμένων που θα έπρεπε να είναι το πολύ για 7 άτομα στριμώχνονται 15 και πολλοί κρατούμενοι αναγκάζονται να κοιμούνται είτε δυο-δυο στα κρεβάτια είτε στο βρώμικο τσιμεντένιο πάτωμα. «Πήγαμε πέρσι τέτοια εποχή στις φυλακές Χαλκίδας. Υπήρχε θάλαμος 40 τ.μ. με 22 άτομα μέσα, με μία τουαλέτα και έναν μικρό νεροχύτη στον ίδιο χώρο» λέει στο inside story η Μαρίνα Τσαμουρά, από την Πρωτοβουλία για τα Δικαιώματα των Κρατουμένων Ποιοι είμαστε | Πρωτοβουλία για τα Δικαιώματα των Κρατουμένων, μία συλλογικότητα που από το 2006 προσπαθεί να κάνει ευρύτερα γνωστά τα προβλήματα των κρατουμένων και διεκδικεί την αποσυμφόρηση των φυλακών.
Οι συνθήκες κράτησης και ο κώδωνας του κινδύνου
Όπως μαρτυρούν οι επίσημοι αριθμοί, ο συνωστισμός το τελευταίο διάστημα έχει επιδεινωθεί – μέσα σε πέντε μήνες (Ιανουάριος-Μάιος) ο πληθυσμός των φυλακών αυξήθηκε κατά 381 άτομα. Έτσι, η πανδημία βρήκε τις φυλακές υπερπλήρεις με κρατούμενους και προσωπικό να αντιμετωπίζουν υψηλό κίνδυνο, αφού ζουν και εργάζονται σε χώρους όπου είναι ιδιαίτερα δύσκολο να εφαρμοστούν οι συστάσεις των ειδικών για φυσική αποστασιοποίηση και απομόνωση.
Ο κίνδυνος μεγεθύνεται από ακόμη μία παράμετρο: στους κλειστούς πληθυσμούς ο περιορισμός της μετάδοσης ακόμη και μιας απλής εποχικής γρίπης είναι πιο δύσκολος απ’ ό,τι στον γενικό πληθυσμό.
«Η εποχική γρίπη στις ελληνικές φυλακές παρουσιάζει ποσοστά 60-70% και στους υπαλλήλους και στους κρατουμένους. Η εποχική γρίπη ξεπερνιέται όμως, δεν είναι το ίδιο με τον κορονοϊό» λέει στο inside story ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Σωφρονιστικών Υπαλλήλων Ελλάδας (ΟΣΥΕ) Σπύρος Καρακίτσος. Είναι εύκολο να αντιληφθεί κανείς γιατί ο κορονοϊός σήμανε συναγερμό σε κρατουμένους, προσωπικό και πολιτεία. Και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι στις φυλακές οι συνθήκες υγιεινής και καθαριότητας είναι κακές, με τις κατσαρίδες, τους κοριούς και τα ποντίκια να αποτελούν συχνά σταθερούς θαμώνες.
Ταυτόχρονα, η πρόσβαση των κρατουμένων σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη είναι ελλιπής. Όπως αναφέρει ο πρόεδρος της ΟΣΥΕ, «σε πάρα πολλές περιπτώσεις χρέη νοσοκόμου εκτελούν οι φύλακες γιατί δεν επαρκεί το νοσηλευτικό προσωπικό. Χρόνια γίνεται αυτή η δουλειά». Οι μόνιμοι γιατροί είναι μόλις 7-8 σε όλη την Ελλάδα και τις ανάγκες των περισσότερων καταστημάτων κράτησης εξυπηρετούν συνήθως κατ’ επίσκεψη γιατροί, που επίσης είναι δυσεύρετοι ειδικά για τις πιο δυσπρόσιτες φυλακές.
Οι ελλείψεις αυτές ίσως και να κοστίζουν ζωές. Τελευταίο τραγικό περιστατικό που σημειώθηκε στις αρχές Απριλίου ήταν ο θάνατος 42χρονης κρατούμενης στις φυλακές Ελαιώνα Θήβας, η οποία έχασε τη ζωή της αβοήθητη στο κελί της Νέα κρατούμενη πέθανε αβοήθητη, οι Αρχές απάντησαν με καταστολή | Εφημερίδα των Συντακτών, όπως καταγγέλλουν οι συγκρατούμενές της. Η 42χρονη είχε εμφανίσει έντονα συμπτώματα πυρετού, βήχα και δύσπνοιας και της χορηγήθηκε παρακεταμόλη μέχρι να διακομιστεί την επομένη με ασθενοφόρο του ΕΚΑΒ σε τοπικό νοσοκομείο. Ο θάνατος της άτυχης γυναίκας, όπως ανακοίνωσε το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη Ανακοίνωση για τα αποτελέσματα εξέτασης σχετικά με τον θάνατο της 42χρονης κρατούμενης , δεν σχετίζεται με τον κορονοϊό αλλά οφείλεται σε παθολογικά αίτια.
Τα μέτρα για τη θωράκιση των φυλακών απέναντι στον κορονοϊό
Αμέσως μετά την εμφάνιση του πρώτου κρούσματος Covid-19 στη χώρα στις 26 Φεβρουαρίου, ενεργοποιήθηκε η πρώτη δέσμη προληπτικών μέτρων από το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη και πιο συγκεκριμένα από τη Γενική Γραμματεία Αντεγκληματικής Πολιτικής. Κεντρικό σκεπτικό ήταν η πλήρης αποκοπή των κρατουμένων από τον έξω κόσμο, ώστε να μην καταφέρει να εισέλθει ο κορονοϊός στις φυλακές. Τα δια ζώσης επισκεπτήρια σταδιακά κόπηκαν εντελώς, όπως και οι τακτικές άδειες εξόδου των κρατουμένων, όλα τα εισερχόμενα είδη που συνήθως τους πηγαίνουν οι οικείοι τους (τρόφιμα, φαγητά, είδη ρουχισμού, καθαρά ρούχα, βιβλία) απαγορεύτηκαν και περιορίστηκαν σε μεγάλο βαθμό οι μεταγωγές, εκτός κι αν πρόκειται για πειθαρχικούς λόγους ή λόγους υγείας. Σε ό,τι αφορά στους νεοεισερχόμενους κρατούμενους, γίνεται θερμομέτρηση και παραμένουν προληπτικά σε ειδικό χώρο απομόνωσης για 14 μέρες προτού μεταφερθούν στο κελί τους.
Στο πρωτόκολλο ενεργειών της Γ.Γ. Αντεγκληματικής Πολιτικής για τον κορονοϊό περιλαμβάνονται κι άλλα μέτρα και σχεδιασμοί, για τη διαχείριση και τη νοσηλεία εντός των καταστημάτων κράτησης των κρατουμένων που πιθανώς εμφανίσουν ύποπτα συμπτώματα, ή όσων ενδεχομένως διαγνωστούν θετικοί στην νόσο Covid-19 με ήπια συμπτωματολογία. Πιο συγκεκριμένα, μετά τη διευρυμένη σύσκεψη που έγινε στις αρχές Μαρτίου στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη ανακοινώθηκε ότι σε κάθε σωφρονιστικό κατάστημα θα δημιουργηθεί χώρος απομόνωσης χωρητικότητας 10-20 ατόμων, στον οποίο θα κρατηθούν καταρχήν όσοι νοσήσουν. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό, όσα κρούσματα δεν είναι δυνατό να αντιμετωπιστούν στα κατά τόπους καταστήματα κράτησης, θα αντιμετωπίζονται σε ειδικούς χώρους όπως αυτός που έχει ήδη δημιουργηθεί από τις αρχές Μαρτίου σε πτέρυγα στις γυναικείες φυλακές Κορυδαλλού με 120 κλίνες νοσηλείας για ελαφρά περιστατικά, οι οποίες –όπως μας είχε αναφέρει η Γενική Γραμματέας Αντεγκληματικής Πολιτικής Σοφία Νικολάου σε συνομιλία που είχαμε προ ημερών– υπάρχει η δυνατότητα να αυξηθούν, αν χρειαστεί, στις 300.
«Είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε έως και 1.000 κρούσματα κορονοϊού» είχε δηλώσει η κ. Νικολάου σε τηλεοπτική συνέντευξή της Αταίριαστοι - 14/04/2020 | ΣΚΑΪ λίγο πριν το Πάσχα. Ωστόσο οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι δεν αισθάνονται την ίδια σιγουριά και εκφράζουν τους προβληματισμούς τους για την ετοιμότητα διαχείρισης πιθανών κρουσμάτων. «Όταν μια φυλακή λειτουργεί σε συνθήκες υπερπλήρωσης, όταν π.χ. αντί για 100 κρατούμενους έχει 130 και 140, η απομόνωσή τους είναι δύσκολη» αναφέρει στο inside story o πρόεδρος της ΟΣΥΕ, συμπληρώνοντας ότι μέχρι στιγμής, πέρα από τις γενικές οδηγίες του ΕΟΔΥ, το προσωπικό των φυλακών δεν έχει λάβει κάποια συγκεκριμένη εκπαίδευση για την αντιμετώπιση και περίθαλψη πιθανών κρουσμάτων – παρότι προβλέπεται στον σχεδιασμό της κυβέρνησης.
«Τα καταστήματα κράτησης έχουν ένα ιατρείο που απασχολεί 1-2 νοσηλευτές και είναι ζητούμενο αν υπάρχει γιατρός. Συνήθως δεν υπάρχει. Άρα λοιπόν ναι μεν θα μπορούσαν δυνητικά οι φυλακές να αντέξουν 1.000 κρούσματα κορονoϊού αλλά το πώς θα αντιμετωπιστούν και αν θα εξοκείλει αυτή η κατάσταση δεν το ξέρει κανείς», αναφέρει ο ίδιος.
«Ποιος θα πηγαίνει από τους σωφρονιστικούς υπαλλήλους στους ανθρώπους αυτούς που θα είναι στην καραντίνα; Ποιος θα τους ταΐζει; Δεν πρέπει να πάει κάποιος να τους καταμετρήσει, να τους κλειδώσει; Αν δεν έχουν τουαλέτα μέσα δεν πρέπει κάποιος να τους ανοίξει να πάνε στην τουαλέτα, να κάνουν μπάνιο; Δεν είναι τους κλείδωσα και τελείωσα. Δεν θα βγαίνουν να προαυλίζονται;» διερωτάται η Μαρίνα Τσαμουρά από την Πρωτοβουλία για τα Δικαιώματα των Κρατουμένων.
Από τα τέλη Μαρτίου ξεκίνησαν οι απολυμάνσεις, οι απεντομώσεις και οι μυοκτονίες σε όλες τις φυλακές της χώρας. Έγινε διανομή μασκών και γαντιών, πρωτίστως στο προσωπικό των φυλακών που μπαινοβγαίνει και άρα υπάρχει φόβος να μεταφέρει τον ιο μέσα και δευτερευόντως στους κρατουμένους (σε κάποιους, όχι όλους). Όπως αναφέρει ο κρατούμενος με τον οποίο συνομιλήσαμε, δεν είναι όλοι οι εργαζόμενοι και προμηθευτές των φυλακών εξίσου επιμελείς με την τήρηση των μέτρων ατομικής προστασίας. «Με πειράζει η απάθειά τους ακόμη και προς τον ίδιο τους τον εαυτό. Όταν βλέπεις ότι κάποια άτομα δεν ενδιαφέρονται για τον εαυτό τους, πώς μπορείς να πειστείς ότι μπορούν να ενδιαφερθούν για σένα;» διερωτάται.
Στις έκτακτες προμήθειες που δρομολογήθηκαν για τη θωράκιση των φυλακών απέναντι στον κορονοϊό ήταν και τα είδη ατομικής υγιεινής όπως σαμπουάν και αφρόλουτρα, καθαριστικά όπως π.χ. χλωρίνες και τα αντισηπτικά χεριών τα οποία, σύμφωνα με πληροφορίες, έφτασαν στις φυλακές γύρω στα μέσα Απριλίου. Σύμφωνα με τη Σοφία Νικολάου και τον κυβερνητικό εκπρόσωπο Στέλιο Πέτσα, υπάρχει πρόνοια και για την αντικατάσταση σεντονιών, μαξιλαροθηκών, σκεπασμάτων, μαξιλαριών και στρωμάτων.
Κρατούμενοι και προσωπικό των ελληνικών φυλακών συγκαταλέγονται, σύμφωνα με τις επίσημες ανακοινώσεις, στις ομάδες που έχουν προτεραιότητα στους εργαστηριακούς ελέγχους για μοριακή ανίχνευση του νέου κορονοϊού από τις κινητές μονάδες του ΕΟΔΥ. Η ΟΣΥΕ με πρόσφατη επιστολή της προς τα συναρμόδια υπουργεία Υγείας και Προστασίας του Πολίτη προτείνει συμπληρωματικά όλα τα ιατρεία των φυλακών και ιδίως τα θεραπευτικά καταστήματα κράτησης να προμηθευτούν τα σχετικά τεστ «και ταυτόχρονα με την απαραίτητη πρόσληψη του σχετικού ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού (που δυστυχώς δεν έχει γίνει) να λαμβάνουν δείγματα από πιθανά ύποπτα κρούσματα που θα εντοπίζονται μέσα στις φυλακές».
«Αντί να αποσυμφορήσουμε, συμφορίζουμε»
Αντιλαμβανόμενοι τη σοβαρότητα της κατάστασης οι κρατούμενοι στις ελληνικές φυλακές αρχικά δέχτηκαν αγόγγυστα τα αυστηρά μέτρα που, όπως λέει ο πρόεδρος της ΟΣΥΕ, αν και είναι «προς τη σωστή κατεύθυνση αν θες να περιορίσεις ή να μειώσεις την πιθανότητα να μπει ο κορονοϊός μέσα στη φυλακή», δεν μπορεί κανείς να παραβλέψει ότι «καταπατούν θεμελιώδη δικαιώματά τους».
Σύμφωνα με πληροφορίες, τις προσεχείς ημέρες αναμένεται να γίνει σταδιακή άρση των περιοριστικών μέτρων. Συγκεκριμένα από 18 Μαΐου θα αρθούν τα μέτρα περί απαγόρευσης κλειστών επισκεπτηρίων, περί αναστολής αδειών προσωπικού, περί περιορισμού στο ελάχιστο των μεταγωγών σε δικαστήρια και αυτών που πραγματοποιούνται για λόγους ασφαλείας.
Παράλληλα όμως η αναστολή της λειτουργίας των δικαστηρίων λόγω κορονοϊού, η οποία παρατάθηκε μέχρι τις 15 Μαΐου, δημιουργεί πρόσθετες δυσκολίες στις φυλακές. «Κανονικά το 70-80% των προφυλακισμένων που είναι μέσα για πρωτόδικο αποφυλακίζεται στο δικαστήριο, με αναστολή οι περισσότεροι. Άρα σκέψου πόσες προσαγωγές έγιναν συλλήψεις και μετά προφυλακίσεις και θα καταλάβεις πώς μέσα σε ένα τόσο μικρό διάστημα από τότε που ξεκίνησε ο κορονοϊός εμείς αντί να αποσυμφορήσουμε, συμφορίζουμε» λέει στο inside story o κρατούμενος στις Φυλακές Κορυδαλλού με τον οποίο συνομιλήσαμε. Επίσης σημειώνονται καθυστερήσεις στην εξέταση αιτημάτων κρατουμένων για υφ’ όρων απόλυση από τα Δικαστικά Συμβούλια. Πρόκειται για τις περιπτώσεις που ο κρατούμενος ζητά την αποφυλάκισή του πριν εκτίσει το σύνολο της ποινής του, εφόσον πληροί κάποιες προϋποθέσεις [Άρθρο 105Β - Ποινικός Κώδικας (Νόμος 4619/2019) - Απόλυση υπό τον όρο της ανάκλησης] που προβλέπονται στον Ποινικό Κώδικα.
Σχεδόν 15 ημέρες μετά την επιβολή των πρώτων απαγορευτικών μέτρων, άρχισαν να αποστέλλονται προς το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη και να δημοσιοποιούνται τα πρώτα κείμενα κρατουμένων που αναδείκνυαν τις κακές συνθήκες διαβίωσης τους, τους αυξημένους κινδύνους λόγω πανδημίας και ελλιπούς –τουλάχιστον έως τότε– εφαρμογής μέτρων υγιεινής και ατομικής προστασίας και να διατυπώνονται τα πρώτα αιτήματα για την αποσυμφόρηση των φυλακών. Η φωνή των κρατουμένων ενώθηκε με αυτή των σωφρονιστικών υπαλλήλων και πλήθους θεσμικών φορέων όπως ο Συνήγορος του Πολίτη, η Διεθνής Αμνηστία, η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, ο Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών και η Ένωση Ελλήνων Ποινικολόγων, που σύσσωμοι ζητούσαν τη λήψη έκτακτων μέτρων αποσυμφόρησης των ελληνικών φυλακών εν μέσω πανδημίας. Σχετική δήλωση αρχών εξέδωσε και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων, απευθυνόμενη στα 47 κράτη-μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Η υπερπλήρωση των καταστημάτων κράτησης δεν είναι φυσικά μόνο ελληνικό φαινόμενο. Σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση Global Prison Trends 2020 της ΜΚΟ Penal Reform International, οι φυλακές σε περισσότερες από 124 χώρες λειτουργούν άνω της μέγιστης χωρητικότητάς τους. Όπως αναφέρει η PRI αλλά και ο ΠΟΥ, οι κρατούμενοι έχουν κοινά δημογραφικά χαρακτηριστικά, με γενικά χειρότερη υγεία από τον υπόλοιπο πληθυσμό και συχνά έχουν υποκείμενα προβλήματα υγείας. Όπως αναφέρει ο Σπύρος Καρακίτσος, και στην Ελλάδα «πολλοί κρατούμενοι αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας, κυρίως όσοι ήταν τοξικομανείς». Ο ΠΟΥ επισημαίνει ότι όπως δείχνει η εμπειρία, οι φυλακές και παρόμοιες δομές όπου υπάρχει συγχρωτισμός και συνωστισμός ανθρώπων μπορούν να λειτουργήσουν ως πηγή μόλυνσης και εξάπλωσης μολυσματικών ασθενειών εντός και εκτός των τειχών τους. «Ως εκ τούτου η υγεία των φυλακών θεωρείται ευρέως ως δημόσια υγεία». Υπό τον φόβο εξάπλωσης του κορονοϊού και στους κλειστούς πληθυσμούς των κρατουμένων αρκετές ευρωπαϊκές χώρες όπως Ιταλία, Γαλλία, Κύπρος, ορισμένες Πολιτείες των ΗΠΑ αλλά και κράτη όπως η Τουρκία, το Ιράν, το Αφγανιστάν και το Σουδάν έχουν λάβει προληπτικά μέτρα αποσυμφόρησης.
Ας επιστρέψουμε όμως στα καθ’ ημάς. Στις 20 Μαρτίου ξεκίνησαν οι πρώτες ειρηνικές κινητοποιήσεις κρατουμένων με αίτημα την άμεση αποσυμφόρηση των φυλακών λόγω κορονοϊού και στις 26 Μαρτίου η Γενική Γραμματέας Αντεγκληματικής Πολιτικής ξεκίνησε καμπάνια με τίτλο «Κουβεντιάζοντας με τους κρατούμενους για τα αιτήματα τους». Όπως έγραψε η ίδια σε σχετική ανάρτηση στο facebook
δύο μέρες πριν ξεκινήσει την περιοδεία της, «θα επισκεφθώ όλα τα σωφρονιστικά καταστήματα της χώρας, έτσι ώστε να ακούσω και να καταγράψω όλα τα αιτήματα των κρατουμένων που αφορούν πρωτίστως στον κορονοϊό, αλλά και σε θέματα που αφορούν στη διαβίωση τους».
Από τις 24 Μαρτίου το φως της δημοσιότητας είδαν κυβερνητικές διαρροές σύμφωνα με τις οποίες η κυβέρνηση επρόκειτο να προχωρήσει άμεσα –με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου– στην αποσυμφόρηση των φυλακών για τους λεγόμενους «ελαφροποινίτες», προκειμένου να μειωθεί κατά περίπου 1.500 ο αριθμός των κρατουμένων λόγω των νέων συνθηκών που διαμορφώνονταν από τον συνωστισμό, ως αποτέλεσμα του φόβου εξάπλωσης του νέου κορονοϊού. Ωστόσο, δημοσίευμα της Καθημερινής που ακολούθησε τις επόμενες ημέρες, επικαλούμενο αρμόδιες κυβερνητικές πηγές διευκρίνιζε ότι το νομοθέτημα θα τεθεί σε ισχύ μόνο εάν οι συνθήκες το απαιτήσουν. Εάν δηλαδή –σύμφωνα με το ίδιο δημοσίευμα– σημαντικός αριθμός κρατουμένων προσβληθεί από τον κορονοϊό.
«Είναι δυνατόν να περιμένουμε να υπάρξει κρούσμα; Άμα υπάρξει κρούσμα τελειώσαμε. Μέχρι να γίνει αντιληπτό θα έχουμε κολλήσει όλοι», σχολίασε μιλώντας στο inside story ο 41χρονος κρατούμενος στις φυλακές Κορυδαλλού.
Τις ελπίδες για άμεση αποσυμφόρηση των φυλακών φαίνεται να τροφοδότησε και η Γενική Γραμματέας Αντεγκληματικής Πολιτικής, η οποία είχε αναλάβει και την σύνταξη της σχετικής ΠΝΠ. Στις 30 Μαρτίου η κ. Σοφία Νικολάου συνομίλησε με τριμελή επιτροπή κρατουμένων στις ανδρικές φυλακές Κορυδαλλού. Στη συνάντηση συμμετείχε και ο κρατούμενος και φοιτητής του ΕΚΠΑ Βασίλης Δημάκης. Σύμφωνα με ανάρτησή του στο facebook, «η κυρία Νικολάου μας διαβεβαίωσε ότι εντός δύο-τριών ημερών θα ψηφιστεί η πράξη νομοθετικού περιεχομένου η οποία περιέχει αποσυμφορητικές διατάξεις λόγω του επικίνδυνου ιού. Υπολογίζεται ότι θα αποφυλακιστούν περίπου 1.000 άτομα καθώς είπε».
Ωστόσο οι μέρες περνούσαν και η ΠΝΠ δεν ερχόταν. Στο μεταξύ οι κινητοποιήσεις κρατουμένων στις φυλακές της χώρας πλήθαιναν με άρνηση της μεσημεριανής κατάκλισης και αποχή εργασίας και συσσιτίου. Στις 11 Απριλίου ο υπουργός Επικρατείας Γιώργος Γεραπετρίτης σε τηλεοπτική συνέντευξή του διέψευσε τις προσδοκίες που είχαν καλλιεργηθεί για αποσυμφόρηση. Ερωτηθείς σχετικά περιορίστηκε απλώς να δηλώσει ότι «υπάρχει μελέτη εκ μέρους της ελληνικής Πολιτείας» και στη συνέχεια ξεκαθάρισε ότι «πρωταρχικός μας στόχος δεν είναι να αποσυμφορήσουμε τις φυλακές βγάζοντας εκείνους οι οποίοι ακόμη εκτίουν ποινή. Εκείνο το οποίο θέλουμε είναι να αναστηλώσουμε ένα ανθρώπινο σύστημα σε ό,τι αφορά την κράτηση έτσι ώστε να έχουμε πραγματικά ανθρώπινες συνθήκες».
Όπως αναφέρει στο inside story o δικηγόρος Θανάσης Καμπαγιάννης, ο οποίος συμμετείχε στις 10 Απριλίου σε συνάντηση με τη κ. Νικολάου ως μέλος αντιπροσωπείας του ΔΣΑ, «είναι ζήτημα πολιτικής απόφασης να προχωρήσει η συγκεκριμένη επιλογή και να κατατεθεί η ΠΝΠ. Το περιεχόμενο της Πράξης έχει να κάνει με πλημμελήματα, μικρές κακουργηματικές ποινές, με υπερήλικες που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες ή ανθρώπους που έχουν εκτίσει το μεγαλύτερο κομμάτι της ποινής τους. Αυτός ήταν ο σχεδιασμός της κυβέρνησης, αλλά είναι ένας σχεδιασμός ο οποίος είναι παγωμένος αυτή τη στιγμή. Αυτό είναι το οποίο προξένησε και τις αντιδράσεις στις φυλακές. Ότι ενώ δηλαδή αρχικά είχε συζητηθεί ότι η κατάθεση (της ΠΝΠ) είναι από ώρα σε ώρα, στην πραγματικότητα φτάσαμε στο να μην υπάρξει κανένα μέτρο αποσυμφόρησης».
Ο Θανάσης Καμπαγιάννης είναι επίσης δικηγόρος του Βασίλη Δημάκη, ο οποίος απασχόλησε πρόσφατα την επικαιρότητα διότι στα μέσα Απριλίου μετήχθη αιφνιδίως μακριά από τον τόπο σπουδών του στην Αθήνα, μεταφερόμενος στις φυλακές Γρεβενών, και ξεκίνησε απεργία πείνας και δίψας μέχρι τελικά να γίνει δεκτό το αίτημά του να επιστρέψει στον Κορυδαλλό. Σχολιάζοντας την περιπέτεια του Δημάκη ο κ. Καμπαγιάννης κάνει λόγο για εκδικητικότητα από μεριάς της κυβέρνησης και απόπειρα φίμωσης των φωνών οι οποίες διεκδικούσαν αποσυμφόρηση.
Το διαχρονικό πρόβλημα της υπερπλήρωσης και των άθλιων συνθηκών κράτησης
Το πρόβλημα της υπερπλήρωσης των ελληνικών καταστημάτων κράτησης δεν είναι καινούργιο, όπως διαχρονικό είναι και το αίτημα πλήθους φορέων προς την πολιτεία για αποσυμφόρηση. «Η αποσυμφόρηση είναι απαραίτητη με κορονοϊό και χωρίς κορονοϊό» τονίζει μιλώντας στο inside story ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Σωφρονιστικών Υπαλλήλων Ελλάδας. «Ο συνωστισμός δημιουργεί διάφορες “παρενέργειες” και γίνεται στο τέλος μια παρεπόμενη ποινή για τους κρατούμενους».
Ο αριθμός των κρατουμένων στις ελληνικές φυλακές είχε φτάσει στο υψηλότερο επίπεδο που έχει καταγραφεί ποτέ από το 2003, τον Ιανουάριο του 2014, όταν άγγιξε τους 12.693 και ήταν σταθερά πάνω από τους 12.300 επί τέσσερα χρόνια, από το 2011. Το 2015 μειώθηκε στους 11.798 κρατουμένους και τη διετία 2016-2017, εξαιτίας του αμφιλεγόμενου νόμου Παρασκευόπουλου για την αποσυμφόρηση των φυλακών, ο αριθμός υποχώρησε κάτω από τους 10.000 κρατουμένους πριν αρχίσει και πάλι να αυξάνεται από το 2018 έως και σήμερα. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής για την πρόληψη των βασανιστηρίων και της απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας (CPT Europe’s rate of imprisonment remained stable in 2019, according to Council of Europe survey), το 2019 η Ελλάδα σε όρους υπερπλήρωσης ήρθε 7η διεθνώς, με πρώτες τρεις χώρες στη λίστα την Τουρκία, το Βέλγιο και την Ιταλία.
Αρχές Απριλίου 2020 δημοσιεύθηκε και η έκθεση της CPT ειδικά για τη χώρα μας, μετά από επισκέψεις αρμόδιου κλιμακίου σε ελληνικές φυλακές που πραγματοποιήθηκαν στα τέλη Μαρτίου με αρχές Απριλίου του 2019. Όπως αναφέρει η Επιτροπή στην έκθεσή της, «[...] πάρα πολλοί κρατούμενοι (συνήθως όσοι δεν έχουν οικονομικούς πόρους ή συγγενείς να τους στηρίξουν) εξακολουθούν να κρατούνται σε συνθήκες που προσβάλλουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Στις περισσότερες πτέρυγες των Ανδρικών Φυλακών Κορυδαλλού παρατηρείται σοβαρό πρόβλημα υπερπληθυσμού και κακές υλικοτεχνικές συνθήκες· για παράδειγμα, φιλοξενούνταν έως και επτά άτομα σε κελί 9,5 τ.μ. στο οποίο υπήρχαν βρώμικα στρώματα και κουβέρτες, ήταν γεμάτο κοριούς και είχε μούχλα στους τοίχους και την οροφή. Οι συνθήκες σε ορισμένα τμήματα όπως στην Ειδική Ζώνη Γ' των Ανδρικών Φυλακών Κορυδαλλού (όπου υπήρχαν έως και πέντε κρατούμενοι σε κελιά 6 τ.μ. μόνο) και η άνευ επιτήρησης πειθαρχική μονάδα στις Φυλακές Νιγρίτας μπορούν εύκολα να θεωρηθούν ότι ισοδυναμούν με απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση. Πρέπει να ληφθούν μέτρα για να μειωθούν τα επίπεδα πληρότητας προκειμένου να διασφαλισθεί ότι κάθε κρατούμενος διαθέτει χώρο διαβίωσης τουλάχιστον 4 τ.μ., εκτός του χώρου υγιεινής, και ότι όλοι οι κρατούμενοι έχουν το δικό τους κρεβάτι».
«Θεωρούμε απολύτως κατατοπιστική για την κατάσταση που επικρατεί στις Ελληνικές Φυλακές την τελευταία έκθεση του Συμβουλίου της Ευρώπης», αναφέρει ο Σπύρος Καρακίτσος και προσθέτει ότι «για να βελτιωθούν οι συνθήκες κράτησης δεν αρκεί μόνο η αποσυμφόρηση».
Η έκθεση της CPΤ εκτός από τον υπερπληθυσμό εστιάζει και σε άλλα εξίσου σημαντικά και χρόνια προβλήματα που υποβαθμίζουν σε μεγάλο βαθμό τις συνθήκες διαβίωσης των κρατουμένων και επιδεινώνουν τους όρους εργασίας του προσωπικού των φυλακών. Οι δε προεκτάσεις τους μεγεθύνονται ειδικά αν ειδωθούν υπό το πρίσμα του κορονοϊού.
«Επί του παρόντος, οι ελληνικές αρχές δεν είναι σε θέση να εκπληρώσουν την ελάχιστη υποχρέωσή τους να παρέχουν ασφάλεια τόσο στους κρατουμένους όσο και στο προσωπικό. Στις φυλακές που επισκέφθηκε η Επιτροπή, οι πτέρυγες βρίσκονται υπό τον έλεγχο των κρατουμένων, και όχι του προσωπικού, ενώ παρατηρούνται ολοένα και υψηλότερα επίπεδα βίας και εκφοβισμού μεταξύ των κρατουμένων» γράφει η CPT.
«Το 2018 το Υπουργείο Υγείας ανέλαβε την ευθύνη για την επίβλεψη του Κέντρου Υγείας Κρατουμένων Κορυδαλλού (πρώην νοσοκομείο κρατουμένων). Ωστόσο, είναι λυπηρό ότι εξακολουθούν να υφίστανται πολλές από τις θεμελιώδεις ανεπάρκειες που είχε επισημάνει η Επιτροπή το 2015, όπως η έλλειψη ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού, κάκιστες συνθήκες διαβίωσης και η συνεχιζόμενη πρακτική “αποθήκευσης” ηλικιωμένων και αναπήρων. Ειδικότερα, η CPT συνιστά να ληφθούν επειγόντως μέτρα προκειμένου να αυξηθεί σημαντικά το ειδικευμένο υγειονομικό προσωπικό, να μειωθούν τα επίπεδα πληρότητας και να επισκευαστούν οι εγκαταστάσεις υγιεινής», συνεχίζει η έκθεση.
Σε άλλο σημείο αναφέρει «η δεινή κατάσταση του προσωπικού που επικρατεί σε όλες τις φυλακές τις οποίες επισκέφθηκε η Επιτροπή πρέπει να αντιμετωπιστεί πάραυτα, προκειμένου να διασφαλισθεί ένας αποτελεσματικός έλεγχος κι ένα ασφαλές περιβάλλον τόσο για τους κρατουμένους όσο και για τους υπαλλήλους. Οι προσλήψεις και η αύξηση των φυλάκων που έχουν ανακοινωθεί αποτελούν μια αρχή, αλλά παραμένουν εντελώς ανεπαρκείς. Πρέπει να επανεξεταστεί το επίπεδο στελέχωσης όλων των ελληνικών φυλακών και να βελτιωθούν οι συνθήκες εργασίες του προσωπικού των φυλακών».
Οι άθλιες συνθήκες κράτησης στις ελληνικές φυλακές έχουν οδηγήσει σε αρκετές καταδίκες της χώρας μας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) οι οποιες μεταφράζονται αθροιστικά σε αποζημιώσεις άνω των 3,3 εκατ. ευρώ για το διάστημα 2008-2017. Ενημερώνοντας στις 18 Φεβρουαρίου 2020 την αρμόδια επιτροπή της Βουλής, ο Πρόεδρος του ΕΔΑΔ Λίνος-Αλέξανδρος Σισιλιάνος ανέφερε ότι για τις συνθήκες κράτησης στις φυλακές «έχουμε γύρω στις 200 υποθέσεις εκκρεμείς εν προκειμένω. Είναι πολλές».
Οι νέες φυλακές και οι προβλέψεις
Στον στρατηγικό σχεδιασμό της κυβέρνησης για τη βελτίωση των συνθηκών στις ελληνικές φυλακές συγκαταλέγεται η αύξηση των διαθέσιμων θέσεων κράτησης στην επικράτεια. Στην τοποθέτησή της στις 19 Φεβρουαρίου 2020 στη συνεδρίαση της αρμόδιας επιτροπής της Βουλής, η Σοφία Νικολάου αναφέρθηκε μεταξύ άλλων στις δύο νέες πτέρυγες που έχουν τεθεί σε λειτουργία στις φυλακές Νιγρίτας και στο σχέδιο για μεγαλύτερη φυλακή στη Χαλκίδα. Αναφορά έγινε και στις νέες δικαστικές φυλακές στο Θριάσιο, όπου θα μεταφερθούν οι φυλακές Κορυδαλλού (τα έργα θα ξεκινήσουν φέτος το νωρίτερο) και στην φυλακή της Δράμας που σε επίπεδο υποδομών θα είναι έτοιμη τον Ιούνιο.
Από τη συζήτηση που έγινε στην Ειδική Μόνιμη Επιτροπή Σωφρονιστικού Συστήματος και λοιπών Δομών Εγκλεισμού Κρατουμένων της Βουλής αναδείχθηκαν διάφορες λεπτομέρειες του προβλήματος, όπως π.χ. ότι με νόμο του 2018 αποχώρησαν 242 σωφρονιστικοί υπάλληλοι, πρώην δημοτικοί αστυνομικοί, αποδυναμώνοντας περαιτέρω τις ήδη υποστελεχωμένες φυλακές. Πρόκειται για άτομα που απορροφήθηκαν στις φυλακές όταν καταργήθηκε η δημοτική αστυνομία και επαναπροσλήφθηκαν με την επανασύστασή της. Αυτό, όπως εξήγησε ο Αντιπρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εξωτερικών Φρουρών Χρήστος Τερζής, είχε ως αποτέλεσμα ο Κορυδαλλός να χάσει «σε μια νύχτα 85 συναδέλφους, που σημαίνει το 1/3 της δύναμης».
Σύμφωνα με τον Γενικό Γραμματέα της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εξωτερικών Φρουρών και Πρόεδρο του Σωματείου Υπαλλήλων Εξωτερικής Φρούρησης Σωφρονιστικού Καταστήματος Κορυδαλλού, Γεώργιο Στιβακτάκη, «βρισκόμαστε να υπάρχουν στις φυλακές, μειωμένες βέβαια στον αριθμό, 2.111 οργανικές θέσεις, από τις οποίες έχουν καλυφθεί οι 1.650».
Από την πλευρά της η κ. Νικολάου προανήγγειλε πάνω από 1.000 προσλήψεις. Ζητούμενο βέβαια είναι το πόσο γρήγορα θα μπορέσουν να γίνουν αυτές, αφού μέσω ΑΣΕΠ οι διαδικασίες είναι εξαιρετικά χρονοβόρες. Γι αυτό, όπως είπε η κ. Νικολάου, στα σχέδια της κυβέρνησης είναι η προώθηση νομοθετικής ρύθμισης σύμφωνα με την οποία εισάγεται εξαίρεση αναφορικά με τη διαδικασία επιλογής και πρόσληψης των υπαλλήλων των Κλάδων Φύλαξης και Προσωπικού Εξωτερικής Φρούρησης από την αρμοδιότητα του ΑΣΕΠ. «Με άλλα λόγια, η πρόσληψη προσωπικού θα γίνει στο ίδιο πλαίσιο με αυτό της προκήρυξης της Ελληνικής Αστυνομίας για τους 1.500 Ειδικούς Φρουρούς» εξήγησε.
Όμως φυλακές δεν σημαίνει μόνο φύλακες. «Πρέπει να γίνουν προσλήψεις. Όλοι νομίζουν ότι το προσωπικό των φυλακών απαρτίζεται μόνο από φύλακες. Δεν είναι έτσι. Οι φυλακές είναι μία πολυκλαδική υπηρεσία από διάφορους κλάδους και ειδικότητες: φυλακτικό προσωπικό, νοσηλευτικό και ιατρικό προσωπικό, τους κοινωνικούς λειτουργούς, το διοικητικό προσωπικό. Η υποστελέχωση λοιπόν υπάρχει σε όλες τις ειδικότητες και μία από τις πιο σημαντικές, όπου εντοπίζεται πιο έντονα το πρόβλημα είναι το νοσηλευτικό και ιατρικό προσωπικό, το οποίο λείπει από τις φυλακές» αναφέρει στο inside story ο Σπύρος Καρακίτσος.
Όπως είπε στην επιτροπή της Βουλής ο Χρήστος Τερζής «όταν στα απλά νοσοκομεία οι αμοιβές τους είναι υπερτριπλάσιες από τις αμοιβές που παίρνουν στις φυλακές, ποιος θα έρθει να δουλέψει στις φυλακές; Αν κάνετε μια βόλτα μέσα στις φυλακές, για τις συνθήκες όπου και οι ίδιοι γιατροί αναγκάζονται να δουλεύουν κάτω από μεγάλη πίεση, θα καταλάβετε γιατί δεν έρχονται γιατροί».
Κάτι που επίσης κατέστη σαφές στην εισήγηση της Γ.Γ. Αντεγκληματικής Πολιτικής στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής είναι ότι το προσφυγικό/μεταναστευτικό οδηγεί πολύ γρήγορα ακόμη πιο πέρα από τα όριά του το σωφρονιστικό σύστημα της χώρας. Με βάση τα στοιχεία που επικαλέστηκε, τον Φεβρουάριο οι 2.212 ήταν κρατούμενοι για το αδίκημα της διευκόλυνσης παράνομης εισόδου ή εξόδου πολιτών τρίτων χωρών προς ή από το ελληνικό έδαφος. «Βάσει των εκτιμήσεων, περί τα μέσα του 2020 ο αριθμός αυτός θα ξεπεράσει τους 3.000, δηλαδή, θα αντιστοιχεί περίπου στο ένα τέταρτο του συνολικού αριθμού των κρατουμένων» είπε.
Παρόμοιες προβλέψεις για την αύξηση του πληθυσμού των φυλακών, πολύ πριν προλάβουν να αυξηθούν σημαντικά οι θέσεις κράτησης, έκανε μιλώντας στο inside story και ο πρόεδρος της ΟΣΥΕ. «Πιστεύουμε ότι μέχρι τον Οκτώβριο μπορεί να αγγίξουμε και το φοβερό νούμερο κατά την άποψή μας, των 12.000 κρατουμένων, εάν δεν γίνει αποσυμφόρηση. Πού θα χωρέσουν αυτοί οι κρατούμενοι;» διερωτάται.
Το συμπέρασμα επομένως είναι ένα: με ή χωρίς κορονοϊό, ειδικά αν οι παραπάνω προβλέψεις επιβεβαιωθούν, η αποσυμφόρηση των ελληνικών φυλακών θα αποτελέσει μονόδρομο για την κυβέρνηση.
0 σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.