Συντάκτης: Ντίνα Ιωακειμίδου
Εννιά ημέρες, από τις 23 Σεπτεμβρίου έως και την Κυριακή 1η Οκτωβρίου στον Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων, στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας, 150 κρατούμενοι από 22 φυλακές της χώρας εκθέτουν τις δημιουργίες τους αλλά και την παραγωγή με συλλογικό τρόπο των προϊόντων τους.
Το υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων διοργανώνει και φέτος για δεύτερη συνεχή χρονιά τον επιτυχημένο θεσμό της πανελλήνιας έκθεσης έργων κρατουμένων και προϊόντων φυλακών, ύστερα από μια μακρά διακοπή οκτώ ετών.
Η ευρηματικότητα, τα έντονα συναισθήματα, η τρυφερότητα που αποπνέουν τα έργα των εγκλείστων όπως και η επιδεξιότητα, το υψηλό αισθητικό αποτέλεσμα και το ταλέντο τους εντυπωσιάζουν και κυρίως συγκινούν.
Γιατί τα πρώτα και βασικά υλικά τους είναι αυτά της οδύνης, του περιθωρίου και του αποκλεισμού.
Τα έργα τους φωνάζουν εκκωφαντικά για την ανάγκη σεβασμού, για την ανάγκη μιας φυλακής ανοιχτής στην κοινωνία, για την ανάγκη επανένταξης.
Τα έργα τους μιλούν για τη χαμένη αθωότητα και την ομορφιά που πάντα θα νοσταλγούν και θα αναζητούν....
Να επιστρέψουμε εκεί από όπου ξεκινήσαμε
Στον ζωγραφικό πίνακα που απεικονίζεται ένα βουνό, δέντρα και αρκετή ομίχλη υπάρχει τοποθετημένο ένα σημείωμα.
«Συνοδεύει τον πίνακα», μας εξηγεί η υπεύθυνη στο σημείο όπου εκτίθενται τα έργα και οι δημιουργίες των κρατουμένων Γυναικών Ελεώνα Θηβών.
«Μπορείτε να το διαβάσετε» προσθέτει. «Εγώ πάντα σκέφτομαι τι είναι ζωή; Και έτσι θυμήθηκα ότι οι Γεωργιανοί λένε ότι η ζωή είναι ένα ταξίδι του ενός λεπτού. Συνεχίζω, προχωράμε σε ένα δρόμο του δάσους και βλέπουμε τα όμορφα χρώματα που υπάρχουν γύρω και χωρίς να σκεφτούμε ότι κάποια στιγμή μπορούμε να σκοντάψουμε και να πέσουμε. Μπροστά μας φαίνεται ένα βουνό και ομίχλη, αλλά εμείς μέσα σε αυτά πρέπει να σηκωθούμε και να βρούμε το δύσκολο και επικίνδυνο μονοπάτι που θα μας οδηγήσει εκεί ψηλά στο σπίτι μας από όπου ξεκινήσαμε»αναγράφεται με καθαρά ευανάγνωστα γράμματα στο σύντομο συνοδευτικό κείμενο.
Δίπλα στους πίνακες με τα έντονα ή πιο μουντά χρώματα δυο μικροί πίνακες που έλαβαν το δεύτερο βραβείο της επιτροπής αξιολόγησης.
Ενα λυγερό κορίτσι με γυρισμένη προς εμάς την πλάτη και μια γιαγιά στον έτερο πίνακα η οποία λυγίζει από το βάρος των ξύλων που μεταφέρει. Μαυροντυμένες και οι δυο.
«Αυτά είναι έργα της Βασιλικής», διευκρινίζει στην «Εφ.Συν.» ο διευθυντής των φυλακών Γιώργος Μακρής. «Είναι εξαιρετικά δημιουργικές οι κρατούμενες», προσθέτει δείχνοντας τα λευκά όμορφα σεντόνια. «Ράβουν τα σεντόνια όλων των φυλακών της χώρας. Επίσης, πέρα από τις ομάδες ζωγραφικής, έχουμε δημιουργήσει και θεατρική ομάδα αλλά και ομάδα εκμάθησης ηλεκτρονικών υπολογιστών», προσθέτει με υπερηφάνεια.
Και όχι άδικα. Στην τελετή βράβευσης που ακολούθησε παρουσία του υπουργού Δικαιοσύνης Σταύρου Κοντονή και του γενικού γραμματέα αντεγκληματικής πολιτικής Ευτύχη Φυτράκη, αρκετές φορές απαιτήθηκε να σηκωθεί ο κ. Μακρής για να παραλάβει τα αντίστοιχα βραβεία των γυναικών κρατουμένων.
Πίνακες, ξυλόγλυπτα, ευφάνταστα ξύλινα επιτοίχια ρεσό, αγιογραφίες, χειροτεχνήματα, μαξιλαράκια, κλειδοθήκες, όμορφα και πάμφθηνα κοσμήματα, συρταριέρες, γλυπτά, διαδραστικοί πίνακες παρατάσσονται στους πάγκους.
Κάθε πάγκος και μια ταμπέλα στο κάτω μέρος που δηλώνει το κατάστημα κράτησης:Αλικαρανασσού, Αμφισσας, Γρεβενών, Θεσσαλονίκης, Κορυδαλλού... και νοσοκομείο Φυλακών Κορυδαλλού, Ψυχιατρείο κρατουμένων Κορυδαλλού.
Αυτό το τελευταίο κέρδισε το πρώτο και τρίτο βραβείο της επιτροπής αξιολόγησης....
Η μεταρσίωση των ευτελών
Ενα ξυλόγλυπτο φτιαγμένο από ευτελή υλικά με μια αφρικανική μάσκα που δεσπόζει στην κορυφή του που σε κάνει να αναρωτιέσαι από ποιο σκηνικό διάσημου σκηνογράφου δραπέτευσε και βρέθηκε εδώ;
Ο πρύτανης της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών Αθήνας, Πάνος Χαραλάμπους, που συμμετέχει στην επιτροπή αξιολόγησης των έργων, εξήγησε ότι κυρίως πρέπει να επιβραβεύσουμε τη δημιουργικότητα και την έμπνευση.
«Το συγκεκριμένο έργο δημιουργήθηκε από ευτελή υλικά» διευκρινίζει στην «Εφ.Συν.» ο πρόεδρος της επιτροπής διοργάνωσης της έκθεσης και μέλος της επιτροπής αξιολόγησης Γιάννης Λαμπράκης, προϊστάμενος διεύθυνσης αντεγκληματικής πολιτικής του ΥΔΔΑΔ.
Το τρίτο βραβείο της επιτροπής, που απονεμήθηκε και αυτό στο Ψυχιατρείο των φυλακών Κορυδαλλού, ήταν ένα παλιό γραμμόφωνο το περιεχόμενο του οποίου είχε αφαιρεθεί.
Ενα γραμμόφωνο που με τη βοήθεια των σύγχρονων συστημάτων επαναλειτούργησε, και από δίπλα ένα ρομπότ. Το πριν και το μετά. Το τότε και το τώρα.
«Ο ίδιος είχε λάβει πέρυσι το πρώτο βραβείο της επιτροπής. Ο βραβευθείς έχει πολύ καλή υποδομή γνώσεων πληροφορικής», διευκρινίζει ο κ. Λαμπράκης.
Εκπληκτοι οι επισκέπτες της έκθεσης στέκονται για αρκετή ώρα μπροστά στη «μεταρσίωση» του γραμμοφώνου.
Στο ισόγειο της έκθεσης τα αρτοποιήματα, τα γλυκά του κουταλιού, τα γλυκίσματα, τυριά κ.λπ. από τα αγροτικά και βιοτεχνικά καταστήματα κράτησης, Αγιάς Χανίων, Κασσάνδρας Χαλκιδικής, Τίρυνθας και της Κεντρικής Αποθήκης υλικού φυλακών Κορυδαλλού, κραυγάζουν για την ποιότητα των προϊόντων τους.
«Ολα από αγνά και βιολογικά υλικά. Και ξέρετε, λόγω της οικονομικής κρίσης είναι αυτά τα προϊόντα που μαζικά αγοράζονται από τους επισκέπτες», σημειώνει ο κ. Λαμπράκης.
Δώδεκα βραβεία, δώδεκα έπαινοι
Στα εγκαίνια της έκθεσης αποδόθηκαν δώδεκα βραβεία που συνοδεύονταν και από χρηματικά ποσά που ανήλθαν συνολικά στα 5.600 ευρώ καθώς και δώδεκα έπαινοι άνευ χρηματικών ποσών.
Τα έσοδα από τις πωλήσεις των έργων των κρατουμένων (τα οποία στη συντριπτική πλειονότητά τους είναι εξαιρετικά προσιτά έως και πάμφθηνα) κατατίθενται απευθείας στους λογαριασμούς τους, ενώ των προϊόντων στα «κεφάλαια εργασίας κρατουμένων» για την ενίσχυση της εκπαίδευσης και της εργασίας και τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης στις φυλακές.
Τα λοιπά βραβεία, πλην των τριών πρώτων που ήδη αναφέραμε, απονεμήθηκαν σε κρατούμενη του Ελεώνα, στην ομάδα ανακύκλωσης Αλικαρνασσού, στο κατάστημα κράτησης Θεσσαλονίκης για την κατασκευή μεγάλης εκκλησίας, στην ομάδα ξυλουργών του Κορυδαλλού, στο ζαχαροπλαστείο Αγιάς Χανίων, στο ειδικό κατάστημα κράτησης νέων Κασσαβέτειας, στον Κορυδαλλό για δύο πίνακες ζωγραφικής και στο Ιδρυμα Αγωγής Ανηλίκων Αρρένων Βόλου για την τεχνική του ντεκουπάζ, ενώ οι δώδεκα έπαινοι αποδόθηκαν σε εγκλείστους και έγκλειστες των φυλακών Ελεώνα, Θεσσαλονίκης, Αλικαρνασσού, Κορυδαλλού (για χειροτεχνίες), στο Ψυχιατρείο Κορυδαλλού (χειροτεχνίες).
Επίσης σε Κομοτηνή, Χαλκίδα (στρωματοποιία), Κασσαβέτεια για κεραμικά έργα, Τύρινθα για τα αγροτικά προϊόντα και Κασσάνδρα Χαλκιδικής για το τυροκομείο της.
Αθλοθέτες ήταν οι: Αρχιμανδρίτης Γερβάσιος Ραπτόπουλος-Διακονία των κρατουμένων, Συμβολαιογραφικός σύλλογος Εφετείων Αθηνών Πειραιώς Αιγαίου και Δωδεκαννήσου, Ενωση Δικαστών και Εισαγγελέων, Ομοσπονδία Δικαστικών Υπαλλήλων Ελλάδας, Δικηγορικός Σύλλογος Πειραιώς, Πανελλήνια Ομοσπονδία Υπαλλήλων Εξωτερικής Φρούρησης, Ομοσπονδία Σωφρονιστικών Υπαλλήλων Ελλάδας, Σύλλογος Υπαλλήλων κεντρικής υπηρεσίας ΥΔΔΑΔ και η Μότορ Οϊλ.
«Είναι πολύ σημαντική αυτή η δράση εξωστρέφειας», τονίζει ο κ. Λαμπράκης. «Οι κρατούμενοι αισθάνονται αναγνώριση, η αυτοεκτίμησή τους ενισχύεται, ενώ ο αντίκτυπος είναι θετικός και για τους υπόλοιπους κρατούμενους που δεν μετέχουν καθώς και αυτοί κινητοποιούνται. Πέρα από το οικονομικό όφελος για τους ίδιους τους κρατούμενους, το κύριο είναι η επιβράβευση της προσπάθειάς τους. Και αυτός είναι ο στόχος», προσθέτει ο πρόεδρος της επιτροπής διοργάνωσης.
Εξανθρωπισμός και γυναικείες αγροτικές φυλακές
«Υπάρχει μια γενικότερη αντίληψη που θέλει τον κρατούμενο να περνάει δύσκολα στις φυλακές. Δεν αντιλαμβάνονται ότι όταν οι συνθήκες είναι ιδιαίτερα σκληρές, η παραβατικότητα αυξάνεται;» τόνισε κατά την παρέμβασή του ο υπουργός Δικαιοσύνης Σταύρος Κοντονής.
«Υλοποιούμε ένα πρόγραμμα εξανθρωπισμού των φυλακών για να έχουν την ελπίδα οι κρατούμενοι ότι το μέλλον γι' αυτούς ανοίγεται με τη συνδρομή της πολιτείας. Βλέποντας σήμερα αυτή την παραγωγή και την καλλιτεχνική δημιουργία, αντιλαμβάνεται καθένας την ανάγκη ολοκλήρωσης του σχεδίου μας για ανθρώπινες φυλακές. Το 2015 παραλάβαμε μια κατάσταση πέρα από κάθε έλεγχο. Είχαμε κολαστήρια με δώδεκα χιλιάδες κρατούμενους στοιβαγμένους (σ.σ.: σήμερα ανέρχονται στους 9.650 σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Δικαιοσύνης). Μια κατάσταση απάνθρωπη και βάρβαρη. Θεωρούμε ότι το πρώτο βήμα έγινε και έχουμε πάρα πολύ δρόμο ακόμη. Η Ελλάδα από εκεί που καταδικαζόταν από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για τις συνθήκες κράτησης στις φυλακές, πλέον επιδεικνύει εντυπωσιακά αποτελέσματα όπως επιβεβαίωσε και ο πρόεδρος του ΕΔΑΔ Ραϊμόντι Γκουίντι. Θα επισκεφθούμε μαζί με τον γενικό γραμματέα αντεγκληματικής πολιτικής κ. Φυτράκη όλα τα καταστήματα κράτησης. Στις φυλακές της Κέρκυρας θα εγκαινιάσουμε Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας, ενώ προωθούμε και πρόγραμμα άθλησης στις φυλακές. Επίσης πολύ σύντομα θα εγκαινιάσουμε τις αγροτικές φυλακές γυναικών που αποτελεί αίτημα δεκαετιών», κατέληξε ο υπουργός Δικαιοσύνης.
Ενώ από την πλευρά του ο κ. Φυτράκης σημείωσε ότι «έμφαση πλέον δίδεται στις δομές και στην εκπαίδευση των κρατουμένων. Ξεκινήσαμε και αναβιώσαμε πέρυσι τον θεσμό της έκθεσης των έργων κρατουμένων. Οπως αποδεικνύεται σήμερα η πρωτοβουλία αυτή δεν ήταν ένα πυροτέχνημα αλλά μια δράση που παγιώνεται. Θα συνεχίσουμε να ενθαρρύνουμε το έργο των φυλακισμένων».
Ως προς τη λειτουργία των αγροτικών φυλακών, σημειώνεται ότι συνιστούν όαση έναντι του μοντέλου της κατασταλτικής λογικής που κατισχύει.
Οι κρατούμενοι στις αγροτικές φυλακές εργάζονται, βλέπουν ουρανό, έρχονται σε επαφή με τη φύση, ενώ μέσω αυτής της δομής και της εργασίας που εκτελούν έχουν δυνατότητες μείωσης της ποινής τους.
Εξάλλου δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι στις αγροτικές φυλακές καταγράφονται τα μικρότερα ποσοστά αποδράσεων. Γυναικείες αγροτικές φυλακές λειτούργησαν στη Ρόδο στις αρχές της δεκαετίας του '50 και παρά τις ευεργετικές επιδράσεις που αυτές είχαν στις κρατούμενες, η δομή εγκαταλείφθηκε.
Το υπουργείο Δικαιοσύνης δρομολογεί από τον περασμένο Φεβρουάριο τη δημιουργία αγροτικού σωφρονιστηρίου στις γυναικείες φυλακές Ελεώνα Θήβας.
Η συγκεκριμένη δομή θα αναπτυχθεί σε πρώτη φάση με την αναμόρφωση επτά ανεξάρτητων οικίσκων που βρίσκονται μέσα στο ίδρυμα καθώς και με την παραχώρηση τμήματος γης και κτιρίων από το παρακείμενο κέντρο απεξάρτησης που ανήκει στο υπουργείο Δικαιοσύνης. Στην κατεύθυνση του εξανθρωπισμού των ελληνικών φυλακών έχουν πάρα πολλά να γίνουν.
Το 2011 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την πρόληψη των βασανιστηρίων και της απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης των κρατουμένων στις φυλακές διαπίστωνε «σταθερή επιδείνωση των συνθηκών ζωής και της μεταχείρισης των κρατουμένων στις φυλακές κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας», ενώ δεκάδες είναι και οι καταδικαστικές αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ανθρώπου, που πέραν των άλλων κόστισαν και στη χώρα περισσότερα από τρία εκατομμύρια ευρώ.
Πηγή: www.efsyn.gr
